สิ่งสุดท้ายที่จะคงอยู่กับความเป็นมนุษย์ และเป็นสิ่งที่แยกมนุษย์ออกจาก Artificial Intelligence หรือเครื่องจักรที่ฉลาดเฉลียวใดๆ คือความสามารถที่จะ ‘เลือก’ อย่างเป็นอิสระ (Freedom to Choose)

ในที่สุดแล้ว เครื่องจักรก็จะสามารถเลียนแบบความจำ ความฉลาดในด้านความคิด หรือความสามารถด้านการประมวลผล ในขีดจำกัดที่สูงกว่ามนุษย์ได้โดยไม่ยากเย็นนัก ในเวลาอันใกล้ เราเชื่อว่าเครื่องจักรที่ปราดเปรื่องเหล่านั้น จะทำทุกสิ่งทุกอย่าง คิดทุกสิ่งทุกอย่างได้ ไม่ต่างจากมนุษย์เท่าไหร่นักในท้ายที่สุด และหลายคนก็เริ่มประหวั่นถึงอนาคตที่ไร้มนุษย์ในการตัดสินใจในการคงอยู่ของอารยธรรม หรือแม้กระทั่งกังวลถึงอนาคตในแบบที่เครื่องจักรจะดำเนินต่อไปได้โดยไม่มีมนุษย์ หรือมนุษย์เป็นส่วนสำคัญที่ไร้ค่าสำหรับอนาคตแบบนั้น ก็อาจเป็นไปได้

เราอาจจะเห็นเครื่องจักรที่พัฒนาในทางตรรกกะจนเกิดแม้กระทั่ง ‘อารมณ์เทียม’ ได้ไม่ยากเย็นนัก เพราะอารมณ์ ก็เป็นสิ่งหนึ่งในตรรกกะของมนุษย์ ที่ถึงแม้จะดูเหมือนจะทำนายไม่ได้ แต่แท้จริงแล้ว มันก็ยังเกิดขึ้นภายใต้ระบบอัตโนมัติที่ทีรูปแบบที่ค่อนข้างตายตัว เช่นหากบางสิ่งบางอย่างไม่ได้เป็นไปตามความคาดหวัง ตัวเลือกของอารมณ์ก็อาจจะเป็นอารมณ์โกรธ อารมณ์เสียใจ หรือแม้แต่อารมณ์ขัน ซึ่งเมื่อเพิ่มเติมบริบทที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมเข้าไปในเงื่อนไขนั้นให้ชัดเจนมากขึ้น ผลลัพธ์ของอารมณ์ในสามตัวเลือกนั้นก็จะชัดเจนขึ้น และไม่ยากนักสำหรับเครื่องจักรที่สามารถประมวลผลได้ซับซ้อนมากขึ้น จะสามารถประมวลผล ‘อารมณ์’ ได้ ในที่สุด

แต่สิ่งหนึ่ง ที่เราอาจจะไม่ได้สังเกตในความเป็นมนุษย์ ที่เครื่องจักรอาจจะไม่มีวันที่จะพัฒนาได้ คือการเลือกอย่างเป็นอิสระ (Choose Freely) เราอาจจจะสร้างเครื่องจักรให้เลือกได้โดยตรรกะบางอย่างเพื่อให้มันเลือก (Choose logically) หรือเราอาจจะสร้างตรรกกะให้มันเลือกแบบไม่มีตรรกะใดๆเลยได้ (Choose Ramdomly) แต่นั่นก็ยังมีความแตกต่างอยู่มากกับการเลือกอย่างเป็นอิสระ (Choose Freely) ในแบบที่มนุษย์สามารถ ‘เลือก’ นั้น อยู่ค่อนข้างมาก

การเลือกอย่างเป็นอิสระของมนุษย์นั้น อาจจะอยู่บนพื้นฐานของเหตุผลหรือเป็นการเลือกโดยไม่มีเหตุผลเลยก็ได้ หลายๆครั้ง มันก็แค่การเลือก บางครั้งการเลือกก็เลือกจากทางเลือกที่มี และหลายครั้งเป็นการเลือกจากทางเลือกที่ไม่มีทางเลือก แต่ทั้งมวลของการเป็นมนุษย์นั้น เรามีอิสระที่จะเลือกได้ตลอดเวลา แม้ว่าเราจะบอกกับตัวเองว่าเราไม่มีทางเลือก แท้จริงแล้ว มันก็เป็นเพียงการที่เรา ‘เลือก’ ที่จะบอกตัวเองว่าเราไม่มีทางเลือก และนั่นก็ล้วนเป็นการเลือกของมนุษย์ ในวิธีที่ไม่มีวันที่เครื่องจักรใดๆจะเลียนแบบได้ ไม่ว่ามันจะมีสติปัญญาอันปราดเปรื่องเพียงใดก็ตาม

แต่แม้ว่า การเลือกอย่างเป็นอิสระนั้น จะเป็นศักยภาพเดียวที่แยกความเป็นมนุษย์ออกจากเครื่องจักร แต่มนุษย์ส่วนใหญ่ก็ยังลังเลที่จะ ‘เลือก’ อย่างเป็นอิสระ แต่พอใจที่จะเลือกโดยใช้ ‘เหตุผล’ หรือเลือกแบบ ‘สุ่ม’ มากกว่า ทั้งๆที่การเลือกเหล่านั้น ล้วนเป็นวิธีที่ทำให้มนุษย์เดินทางออกไปไกลจาก ‘ความเป็นมนุษย์’ และเข้าใกล้การเป็น ‘เครื่องจักร’ มากขึ้นทุกที และหลายครั้งคำตอบสำหรับการเลือกที่ปราศจากอิสระเหล่านั้น มีพื้นฐานมาจากสิ่งเดียวที่สำคัญคือ

ความกลัว

เรากลัวที่จะไร้เหตุผล เรากลัวที่จะเป็นอิสระ เพียงเพราะมันอธิบายไม่ได้ เราไม่สามารถอาศัยอยู่ในการเลือกที่เป็นอิสระจากเหตุผลของความถูกผิด ชั่วดี ได้ เรามีความพอใจที่จะอยู่เป็นทาสที่ปราศจากอิสระของการเลือก เพียงเพราะทำให้เรารู้สึกปลอดภัย ความรู้สึกต้องการที่จะอยู่ในความปลอดภัยนั้น เป็นความกลัวที่ทำให้เราห่างไกลออกไปจากความเป็นมนุษย์มากขึ้นเรื่อยๆ และในขณะเดียวกัน เราก็กลายเป็นเครื่องจักรไปมากขึ้นเรื่อยๆ โดยที่เราไม่รู้สึกตัวแม้แต่น้อย

การเลือกอย่างมีอิสระ (Freedom to Choose) คือพื้นฐานสำคัญที่สุดของการเป็นมนุษย์ ที่จะนำไปสู่การลงมือทำอย่างเสรี (Freedom to Act) และการคงอยู่ หรือการเป็นอย่างเสรี (Freedom to Be) หากปราศจากทั้งสามสิ่งนี้แล้ว การคงอยู่ในฐานะมนุษย์ก็คงบกพร่องไป และไม่ต่างอะไรกับเครื่องจักรที่มีลมหายใจ ก็แค่นั้น