ตรงหน้าผมตอนนี้คือเนื้อย่าง แก้วยาดองสองแก้ว หอยนางรมสดตัวเขื่อง 3 ตัวที่กำลังจะถูกราดด้วยน้ำจิ้มอาหารทะเลแบบไทย สิริมา ไชยปรีชาวิทย์ บรรณาธิการหนังสือ The Jam Factory Magazine ที่พยายามคุยไปกินไปเพื่อให้ได้ข้อสรุปของบทความสำหรับเล่มต่อไป และ ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา  ที่พยายามจะดวดยาดองลงคอไปอย่างช้าๆอย่างมีสุนทรียะ

ผมสาบานได้ว่าบทสนทนาของผมกับภิญโญ เป็นไปด้วยความสงบเสงี่ยม และไม่ได้มีการต่อต้านใดๆในบริบทของสังคมในปัจจุบัน แม้ว่าเราจะมีจินตนาการร่วมกันอยู่บ้างว่าการต้องเข้าไปอยู่ในที่ห่างไกลและโดนปิดตาอยู่สองวันจะเปลี่ยนแปลงชีวิตไปอย่างไรได้บ้าง หรือพยายามมีบทสนทนาในทางสร้างสรรค์ว่า Single Gateway จะสร้างความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจให้กับประเทศได้อย่างไรบ้าง แต่นั่นก็ไม่ได้ทำให้เราเป็นกบฏไปในทันทีในสายตาของผู้คนที่อยู่ในร้านอาหารในคืนวันศุกร์นั้น

ตรงกันข้าม เรามีบทสนทนาที่เยี่ยมยอดที่ว่าด้วยการสร้างภาวะผู้นำ (leadership) ให้เกิดขึ้นในสังคมไทย ถ้ามองย้อนกลับไปในอดีตที่ผ่านมา สังคมแบบไทยเป็นสังคมที่ถูกปกครองกันมาอย่างเข้มแข็งและอบอุ่นจนเราอาจจะคุ้นเคยกับภาวะปลอดภัยจนไม่เกิดพื้นที่ว่างที่อนุญาตให้ภาวะผู้นำก่อกำเนิดขึ้น ในโครงสร้างทางสังคมโดยทั่วไป เป็นสิ่งสำคัญที่สังคมนั้นๆจะต้องมีผู้นำ (leader) และไม่จำเป็นที่เราจะต้องหมายถึงผู้นำในระดับประเทศเท่านั้น แต่เรากำลังหมายถึงผู้นำในทุกๆระดับของสังคมและชุมชน ในวิธีที่พวกเขาลุกขึ้นมายืนไม่ใช่เพื่อที่จะนำสังคมไปข้างหน้า แต่ยืนขึ้นมาเพื่อจะรับผิดชอบกับสังคมที่เขาอาศัยอยู่ และสร้างความแตกต่างให้กับสังคมนั้นๆอย่างเป็นการถาวร

สิ่งหนึ่งที่จะทำให้ผู้นำเกิดขึ้นใหม่ในสังคม ก็คือความพยายามที่จะสร้าง ‘พื้นที่’ ที่อนุญาตให้ผู้นำได้ก่อกำเนิดขึ้นท่ามกลาง ‘พื้นที่’ หรือที่ว่างนั้น สิ่งที่สำคัญที่สุดในการสร้างพื้นที่ก็คือ การสร้างบทสนทนาของความเป็นไปได้ที่ผู้นำเหล่านั้นจะเกิดขึ้นในฐานะของความรับผิดชอบ ในฐานะของการสร้างความแตกต่าง และในฐานะของจุดยืนของสังคมนั้นๆ และแน่นอน พื้นที่ที่สร้างผู้นำใหม่ให้ก่อกำเนิดขึ้นก็จะเกิดขึ้นในพื้นที่ของผู้นำในปัจจุบันที่สร้างพื้นที่นั้นให้เกิดขึ้น มีแต่ผู้นำที่สร้างพื้นที่ของผู้นำ และนำไปสู่การก่อกำเนิดใหม่ของผู้นำในสังคมนั้น ถ้าหากเรามีความเคลือบแคลงในความขาดแคลนของภาวะผู้นำในสังคมไทย ก็ให้แน่ใจได้เลยว่าส่วนหนึ่งนั้นก็มาจากความจริงที่พวกเราเองก็ไม่ได้ลุกขึ้นมายืนในฐานะผู้นำ เพื่อสร้างพื้นที่ให้ผู้นำนั้นก่อกำเนิดขึ้นในสังคมของเรา ไม่ว่าจะเป็นสังคมของครอบครัว การงานอาชีพ หรือ เพื่อนฝูงคนรู้จักที่กว้างขวางออกไป การมีผู้นำ ไม่ได้แปลว่าเราจะมีคน ‘นำ’ มากขึ้นในสังคม แต่เราจะมีคน ‘รับผิดชอบ’ มากขึ้นในสังคมต่างหาก นั่นคือสิ่งที่สังคมไทยกำลังขาดแคลน

ผมเดินออกมานอกร้านอาหารเพื่อกลับบ้าน เสียงหัวเราะของเพื่อนศิลปินฝรั่งช่างภาพสำหรับงานที่แสดงอยู่ในแกลเลอรี่ยังดังลอดออกมาจากงานเลี้ยงวันเกิดบนโต๊ะหนึ่งในร้านอาหาร ระหว่างทางเดินไปที่จอดรถ ลอดไประหว่างหลังคาของเต้นท์ที่จะจัดงานตลาดนัดในวันรุ่งขึ้น ผมก็พลันคิดได้ว่า ชีวิตนี้มันก็มีดีแบบที่มันเป็นและไม่ได้เป็น และความสุขที่แท้จริงคือการที่เราได้มีชีวิตอยู่ในปัจจุบัน